643 թվականն էր: Գարուն արդեն լիիրավ
կերպով մտել էր իր պարտականությունների մեջ: Վաղարշապատում արդեն շոգ էր: Մայր տաճարի
դիմաց գտնվող վեհարանի սենյակներից մեկում, սեղանի մոտ նստած զրուցում էին երեք տղամարդ:
Մեկը բարձրահասակ, կապույտ աչքերով տղամարդ էր: Նա հայոց Ներսես Երրորդ Իշխանցի կաթողիկոսն
էր: Մյուսը կաթողիկոսի տեղպահ Անաստաս Ակորեցին էր: Իսկ երրորդը աշխարհական էր: Երակր
մազերով, խելացի և յուրօրինակ հագուստով: Նա հայոց աշխարհում ճանաչված ճարտարապետ էր:
Ճարտարապետը մի տաճարի նախագիծ էր ցուցադրել կաթողիկոսին: Կաթողիկոսը վստահ էր, որ
այդպիսի տաճարը նման չէր այլ տաճարներին: Եվ Մասիսների համայապատկերների վրա շատ գեղեցիկ
կլինի: Նա հարցրեց, թե քանի տարի կտևի տաճարի կառուցումը: Ճարտարապետը պատասխանեց,
ո, տասը կլոր տարի, եթե նրան բանվորներ տրամադրեն: Ներսես Երրորդն արդեն նամակներ էր
պատրաստել, որպեսզի ուղարկեր նախարարներին, օգնություն պահանջելու նպատակով:
Ներսես Երրորդը շրջել ու գտել էր տաճարի վայրը: Դարեր
առաջ Վաղարշապատից 3կմ հարավ, կանգնած էր մի հեթանոսական տաճար: Տասը տարի առաջ դա
փլուզվել էր: Կաթողիկոսը ընտրեց այդ տարածքը: Եվ մի պատճառ էր, որ հեթանոսական հետքերը
ջնջվեին և ստեղծել նոր քրիստոնեական տաճար:
Սկսվեց Սուրբ Գրիգոր եկեղեցու կառուցումը:
Այն եռահարկ, շքեղ մի կառույց էր: Հինգ մուտքերով, միմյանց շատ մոտիկ պատուհաններով: Տասը տարի աշխատում էին հազարավոր մարդիկ: Նրանց
ոչ Արարատյան դաշտի անտանելի շոգը, ոչ ձյունը և ոչ էլ անձրևը չէր խանգառում: Հայ մեծագործ
վարպետներին բնակիչները ուտելիք և քաղցրահյութ գինի էին ուղարկում: 652 թվականին ավարտվեց
տաճարի կառուցումը: Վաղարշապատ տանող ճանապարհին ասեղ գցելու տեղ չկար: Գալիս էին ձիերով,
սայլերով, ոտքով, երգով ու նվագով: Ահա և ժամանեց հոգևոր դասը: Սկսվեց տաճարի օծման
արարողությունը: Գմբեթի տակ տարածվեց խնկի անուշ բույրը: Այդպես հիմադրվեց Սուրբ Գրիգոր
եկեղեցին և հայտնի չէ հետագայում ինչպես վերանվանվեց Զվարթնոց:
Ժողովրդի կողմից մի ավանդություն կա, որ տաճարի ծանրությունը
իրենց վրա կրող մույթերը եղբայրներ էին: Նրանք դարերով պահել էին տաճարը: Բայց մի օր բոլորը հոգնեցին և մտածեցին, թե ինչ կլինի մի փոքր հանգստանան: Այդ ծանրությունը մյուս եղբայրները կկրեն: Քանի որ եղբայրները, միասնական
ու ազնիվ չէին միմյանց նկատմամբ տաճարը ամբողջությամբ կործանվեց:
